Dieta vikinga: co jedli wikingowie? Jaka była kuchnia vikingów?
Zainteresowanie historią i kulturą wikingów podsycają filmy i seriale. Ich barwna mitologia i bogate rytuały pogrzebowe przyciągają wyobraźnię. Jednak dieta wikingów jest dla nas zagadką. Co jedli wikingowie, żeby przetrwać w tak złowrogim klimacie? Jaka dieta pozwoliła skandynawskim łupieżcom na odległe rejsy i podbój nowych siedlisk? Jaka była kuchnia wikingów?
Jak dowodzą badania archeologiczne oraz drobiazgowe studia nad dziełami pisanymi, dieta wikingów była zdrowa, urozmaicona i nawet biedny wiking jadł znacznie lepiej, niż polski chłop w średniowieczu. Nie oznacza to, że dieta wikingów była doskonała. Należy jednak docenić, że kuchnia skandynawskich wojowników w czasach dość ograniczonych składników była odżywcza i pełnowartościowa. W jednej z pieśni opisujących spotkanie Thora i Harbarda, bóg burz i piorunów, a także symbol sił witalnych mówi, że zjadł przed wyjściem z domu śledzie i owsiankę, więc nadal jest syty. Tak właśnie wyglądał posiłek większości wikingów.
Białko w diecie wikingów
Niezaprzeczalnie każdy członek społeczeństwa skandynawskich łupieżców, od królów po zwykłych marynarzy, codziennie jadł mięso. Często była to wieprzowina, ponieważ świnie były łatwe w hodowli i szybko dorastały oraz łatwo się mnożyły. Wikingowie jedli także wołowinę, baraninę i koźlinę. Konie również hodowano na mięso, co doprowadziło do późniejszych tarć z chrześcijańskimi przywódcami, ponieważ konina była zakazanym pokarmem w doktrynie Kościoła rzymskiego. Wikingowie byli zapalonymi myśliwymi i uzupełniali swoją spiżarnię mięsem reniferów, łosi, a nawet niedźwiedzi. Ponieważ spędzali dużo czasu na wodzie, ryby stanowiły główną część ich diety. Przede wszystkim jedzono śledzie, przygotowywane na wiele sposobów: suszone, solone, wędzone, marynowane, a nawet konserwowane w serwatce.
Gulasz podstawą kuchni wikingów
Chociaż tak malowniczo prezentują się w inscenizacjach filmowych wojownicy stojący nad dymiącymi dołami, w których nad żywym ogniem piecze się mięso, dowody archeologiczne sugerują, że pieczenie i smażenie nie były ulubionymi metodami obróbki kulinarnej w tamtych czasach. W rzeczywistości wikingowie najczęściej gotowali swoje mięso. Głównym, wieczornym, posiłkiem mięsnym był gulasz z gotowanego mięsa, zwany skause. Gdy mięso i warzywa wyjmowano z garnka, dodawano nowe, a bulion zagęszczał się przez wiele dni gotowania.
Węglowodany w jadłospisie wikingów
Skause jedzono z chlebem wypiekanym z różnego rodzaju zbóż, kaszą, brukwią, a na przednówku nawet z korą drzewną – kora brzozowa może być suszona i mielona i jest w rzeczywistości dość pożywna. Wikingowie wypiekali zarówno przaśne podpłomyki, jak i chleb na zakwasie, a także używali kwaśnego mleka i maślanki do wzbogacania swojego pieczywa. Chleby skandynawskich łupieżców wypiekane były z owsa, jęczmienia, prosa i żyta. Pszenica rzadziej gościła na stołach wojowników. Przeznaczano ją na odświętne ciasta i wypieki.
Warzywa i owoce w diecie wikingów
Warzywa i owoce w diecie wikingów pochodziły zarówno ze zbieractwa, jak i uprawy. Do gulaszu skause matki skandynawskich wojowników dodawały marchew, która w tamtych czasach była jeszcze biała i dzika, a nie pomarańczowa. Jedzono także dziki seler oraz czosnek wężowy, zwany inaczej porem piaskowym. Wikingowie z dużym sukcesem uprawiali kapustę, groch, a nawet endywię. Sadzili wokół swoich domostw jabłonki płonki. W lesie zbierali jagody, które od wiosny do jesieni jedli na surowo, a na zimę je suszyli. Ważnym składnikiem diety wikingów były także dziko rosnące orzechy.
Przyprawy kuchni wikingów
Wikingowie używali soli morskiej, kamiennej oraz pozyskiwanej ze zwęglonych kości zwierzęcych. W kuchni wojowniczych łupieżców obecne były przyprawy ziołowe: szczypior, czosnek niedźwiedzi, natka pietruszki. Do wielu dań dodawano dziki chrzan. Oprócz tego w potrawach wikingów pojawiały się takie przyprawy, jak kolendra, kminek, gorczyca.
Problemy trawienne wikingów
Z wykopalisk archeologicznych, czyli między innymi szamb i kloak odkrytych w siedzibach wikingów wiemy, że większość wojowników i ich rodzin cierpiała na choroby pasożytnicze układu pokarmowego. Mówiąc dosadnie, mieli robaki. I te same wykopaliska dołów kloacznych ujawniły niestrawione nasiona trujących chwastów, które zanieczyszczały ziarno przeznaczone na chleb. Zatem wikingowie mogli cierpieć z powodu zatrucia na przykład sporyszem.
Czy dieta wikingów zapewnia siłę i szczupłą sylwetkę?
Wiele faktów przemawia za tym, że dieta jaką stosowali wikingowie dawał im siłę i wytrwałość. Czy także szczupłą sylwetkę? Tutaj opinie są podzielone. Współczesna dietetyka dla zdrowia zaleca pełnoziarniste przetwory zbożowe, gotowane warzywa, nabiał, ryby i mięso. Wszystkie te różnorodne pokarmy sprzyjają szczupłości. Jednak zachowane zabytki literatury nie pozostawiają wątpliwości, że starzy wojownicy, którzy nie uczestniczyli już w treningu bojowym i wyprawach, szybko stawali się otyli. Niezwykłą formę i wytrzymałość skandynawskich wojów zapewniał im przede wszystkim codzienny wysiłek podczas ćwiczeń walki wręcz i na krótkie miecze. Wielu badaczy podkreśla, że ówcześni mieszkańcy Skandynawii wiele trudu wkładali w zdobycie pokarmów lub ich wyhodowanie. Długie marsze przez las po runo leśne, polowanie na ptaki lub grubą zwierzynę, ale przede wszystkim łowienie ryb za pomocą sieci i związane z tym wiosłowanie oraz żegluga, to był znaczny wydatek energii. Według naukowców bilans energetyczny aktywnego fizycznie wikinga zawsze był ujemny. Wikingowie więcej ruszali się, niż jedli.
Źródła naukowe:
- Elise Kjørstad, What did the Vikings really eat? Norwegian researchers are working to find out more about what the Vikings cooked in their cauldrons, Science Norway, 2020
- Anna Linderholm, Charlotte Hedenstierna Jonson, Olle Svensk, Kerstin Lidén, Diet and status in Birka: stable isotopes and grave goods compared, Antiquity, Volume 82 - Issue 316 - June 2008
