Mak: Jakie ma właściwości? Jakie ma wartości odżywcze?
Mak lekarski przypomina pospolity polny mak, ale jest znacznie większy. Dla celów kulinarnych najpopularniejszy jest niebieski (ściśle biorąc nasionka są szarofioletowe). Rzadziej można spotkać mak biały – delikatniejszy w smaku - to odmiana niezbędna do słynnych poznańskich rogali marcińskich. Mak to jednak nie tylko składnik wielu potraw, ale także leków. Poznaj jego właściwości.
Spis treści
Zdrowy mak
Łodyga maku dorasta do półtora metra. Na niej najpierw pojawia się kwiat o białych, czerwonych albo fioletowych płatkach. Gdy przekwita, przekształca się w kulistą torebkę – makówkę, w której dojrzewa niezliczona ilość nasionek. Nie są kuliste, ale mają kształt nerkowaty. Niemal w połowie składają się z tłuszczu, dlatego mak jest bardzo kaloryczny – 100 g zawiera 478 kcal. Ale jest w nim też sporo błonnika, dlatego ułatwia trawienie. Z maleńkich ziarenek wytłacza się olej, który reguluje pracę nerek i wątroby, przyśpiesza gojenie ran, a także obniża poziom złego cholesterolu. Olej makowy można kupić w sklepach ze zdrową żywnością. Jest to oleju z pierwszego tłoczenia, najlepiej nadaje się do sałatek. Mak zawiera komplet witamin rozpuszczalnych w tłuszczach - A, D, E, a także witaminę C. Jest doskonałym (aż 1266 mg w 100g – porcja pokrywająca dzienne zapotrzebowanie organizmu) źródłem wapnia - budulca kości, chroniącego je przed osteoporozą. Ma także magnez, żelazo i potas.
Mak w kuchni
Najczęściej jest używany do wypieku ciast - strucli, makowców, a także do wigilijnych deserów – kutii, łazanek, łamańców z makiem. Suche ziarenka trzeba przepłukać na sicie zimną wodą. Potem moczy się je, najlepiej w mleku, i krótko gotuje. Tak przygotowany mak należy jeszcze zemleć dwu- lub trzykrotnie w maszynce ze specjalnym drobnym sitkiem. Przed zmieleniem musi być dokładnie osączony. Masa makowa nie może być bowiem za rzadka. Gdyby tak się stało, zagęszcza się ją kaszą manną, starymi biszkoptami lub bułką tartą.
Co zrobić gdy mak jest gorzki?
Kutia: tradycyjny przepis na danie wigilijne
Rogale świętomarcińskie: przepis krok po kroku
Mak w lecznictwie
Lecznicze właściwości maku znali i wykorzystywali starożytni Grecy i Rzymianie, Chińczycy i Arabowie. Sumerowie nazywali mak „rośliną radości”. W łodydze, liściach i ściankach makówek znajduje się biały sok, który działa nasennie i przeciwbólowo. Z wysuszonego soku – opium – uzyskuje się morfinę, kodeinę, narkotynę, papawerynę - leki stosowane z polecenia lekarza w ściśle określonych dawkach. Morfina działa uspokajająco, uśmierza ból, hamuje czynność oddechową i wrażliwość ośrodka kaszlu. Jednocześnie zwalnia postrzeganie i kojarzenie, blokuje prawidłowe czynności przewodu pokarmowego, osłabiając pracę mięśni gładkich i wydzielanie soków trawiennych. Kodeina jest lekiem uspokajającym i hamującym odruch kaszlu. Przeciwkaszlowo działa też narkotyna, która jednocześnie pobudza ośrodek oddechowy. Papaweryna natomiast blokuje bodźce nerwowe powodujące skurcz mięśni gładkich układu pokarmowego, dlatego stosowana jest przy kolce jelitowej, wątrobowej.
